Tư vấn - Thông tin

Chè Shan tuyết Bằng Phúc là một trong những sản phẩm nông sản tiêu biểu của tỉnh Bắc Kạn được nhiều người biết đến. Để phát huy tối ưu giá trị của cây chè Shan tuyết, các cấp, ngành trong tỉnh Bắc Kạn cùng với chính quyền địa phương, doanh nghiệp và người dân trong xã Bằng Phúc, huyện Chợ Đồn đã nỗ lực phát triển sản xuất, từng bước xây dựng thương hiệu sản phẩm. Nỗ lực xây dựng nhãn hiệu tập thể cho sản phẩm chè Shan tuyết Bằng Phúc đã được công nhận khi vào tháng 12/2018, Cục Sở hữu trí tuệ - Bộ Khoa học và Công nghệ đã ra quyết định về việc cấp giấy chứng nhận nhãn hiệu “Chè Shan Tuyết Bằng Phúc”.

Chè Shan tuyết Bằng Phúc đã có từ lâu đời. Xã Bằng Phúc hiện còn trên 1.000 gốc chè cổ thụ trên 100 năm tuổi vẫn đang cho thu hoạch, trong đó có cả những cây 300 năm, đường kính thân cây to cỡ người ôm, chiều cao hơn chục mét, tán rộng che kín vài chục mét vuông. Khác với các giống chè khác, búp chè Shan tuyết to như búp đa có phủ một lớp lông tơ trắng trông như những bông hoa tuyết; sau khi sao, búp chè không có hình móc câu mà như chiếc cúc áo nhỏ nhưng vẫn phủ một lớp tuyết trắng đục nên gọi là chè Shan tuyết. Chè Shan tuyết sinh trưởng khỏe, chịu ẩm, chịu lạnh, không bị sâu bệnh hại, năng suất búp tươi cao, chất lượng tốt, có hương vị đặc biệt làm nên sản vật của địa phương, góp phần xóa đói, làm giàu cho bà con người Tày Bằng Phúc.

Quá trình xây dựng thương hiệu chè Shan tuyết Bằng Phúc

Trước đây, vùng nguyên liệu chè Shan tuyết tại xã Bằng Phúc chủ yếu được trồng phân tán, chưa được đầu tư, bón phân, chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh nên hầu như không được thu hoạch búp, bộ khung tán cây chè phát triển kém do kỹ thuật đốn không đảm bảo, năng suất thấp chỉ khoảng 1,15 tấn/ha. Việc sản xuất, chế biến còn nhiều hạn chế nên chưa phát huy tiềm năng và giá trị cây chè Shan tuyết tại Bằng Phúc. Để mở rộng vùng nguyên liệu, đầu năm 2016, UBND huyện Chợ Đồn đã phê duyệt đầu tư dự án “Thực hiện trồng cải tạo, bổ sung, thâm canh diện tích cây chè Shan tuyết tại xã Bằng Phúc, huyện Chợ Đồn giai đoạn 2016 – 2020”. Dự án đã trồng bổ sung và thâm canh những diện tích các nương chè không đảm bảo mật độ, quy mô 270 ha; cải tạo trồng lại diện tích chè đã quá cằn cỗi, giống bị lai tạp, không đúng chè Shan tuyết, quy mô 30 ha; xây dựng vườn ươm nhân giống bằng phương pháp giâm cành...

Tháng 10/2016 UBND tỉnh Bắc Kạn đã phê duyệt đề cương dự án “Ứng dụng khoa học công nghệ tổ chức sản xuất và tiêu thụ sản phẩm chè Shan tuyết tại xã Bằng Phúc”. Để đạt mục tiêu đề ra, dự án đã thực hiện các nội dung: Xây dựng mô hình sản xuất chè theo tiêu chuẩn VietGAP; xây dựng mô hình sản xuất chè Shan tuyết theo hướng hữu cơ; hỗ trợ HTX thiết bị, công nghệ nâng cao chất lượng sản phẩm chè Shan tuyết; xây dựng nhãn hiệu tập thể cho sản phẩm chè Shan tuyết Bằng Phúc; đào tạo, tập huấn kỹ thuật, tổ chức hội nghị, hội thảo.

Sau 3 năm triển khai thực hiện, dự án đã hoàn thành các nội dung, mục tiêu đề ra. Dự án đã xây dựng được mô hình sản xuất vùng nguyên liệu đạt tiêu chuẩn VietGAP 10 ha và theo hướng hữu cơ 20 ha. Năng suất tăng từ 194,1% đến 243,8%, chất lượng nguyên liệu tốt. Hiệu quả sản xuất nguyên liệu tăng 270,8% đối với mô hình VietGAP và tăng 214,7% đối với mô hình hữu cơ, đã hỗ trợ thành lập và chọn HTX Hồng Hà để chuyển giao làm chủ 3 quy trình công nghệ sản xuất, chế biến và đóng gói sản phẩm chè Shan tuyết, gồm (Hồng trà, Bạch trà và Trà móc câu), trong đó có 2 sản phẩm Hồng trà và Bạch trà là 2 sản phẩm mới của tỉnh Bắc Kạn có giá trị kinh tế cao. Khi kết thúc dự án, nếu duy trì và nhân rộng được quy trình sản xuất này trên khoảng 700 ha diện tích chè Shan tuyết trồng phân tán hiện nay trên địa bàn xã Bằng Phúc và có thị trường tiêu thụ tốt, sẽ là cơ hội làm giàu cho các hộ gia đình trồng chè Shan tuyết của xã Bằng Phúc.

Nằm trong vùng trọng điểm sản xuất chè của huyện Chợ Đồn, cây chè nói chung và cây chè Shan tuyết nói riêng luôn gắn bó mật thiết với người dân xã Bằng Phúc. Được thiên nhiên ưu đãi về đất đai, khí hậu cây chè là nguồn thu nhập chính của nhiều hộ dân ở địa phương. Cùng với các sản phẩm khác chè Shan tuyết Bằng Phúc đã được người tiêu dùng biết đến là một trong những sản phẩm mang đậm nét đặc trưng của sản xuất nông nghiệp vùng cao. Tuy nhiên, để vươn tới sản phẩm chè an toàn, có chất lượng tốt, đáp ứng nhu cầu của thị trường, từ tháng 1/2017 Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Bắc Kạn phối hợp với Viện khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc triển khai xây dựng mô hình sản xuất chè theo tiêu chuẩn VietGAP tại thôn Phiêng Phung, xã Bằng Phúc với diện tích 10 ha và 20 hộ dân tham gia. Khó khăn khi bắt đầu triển khai mô hình là các hộ tham gia đang sản xuất chè theo phương thức truyền thống, trang thiết bị phục vụ cho sản xuất và chế biến chè chưa đáp ứng được yêu cầu theo kỹ thuật mới, người dân cũng chưa có thói quen ghi chép sổ nhật ký nông hộ. Tuy nhiên, sau khi được tập huấn cách trồng, chăm sóc, chế biến chè an toàn theo quy trình VietGAP, đến nay người dân đã tuân thủ nghiêm ngặt quy trình sản xuất từ khâu chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh, thu hái, bảo quản, chế biến để đưa ra thị trường sản phẩm an toàn, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng. Sản xuất theo tiêu chuẩn VietGap là hướng đi tất yếu trong nông nghiệp hiện nay. Việc áp dụng các kiến thức trong sản xuất chè an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP nói riêng và sản xuất nông nghiệp nói chung đã dần giúp người dân thay đổi những hình thức canh tác lạc hậu, biết áp dụng những tiến bộ trong sản xuất, biết ngăn ngừa và hạn chế rủi ro từ các mối nguy cơ ô nhiễm ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm chè, môi trường và sức khỏe. Sau khi được công nhận tiêu chuẩn VietGAP giá bán được tăng thêm từ 50.000 đến 100.000 đồng/kg chè khô.

Hiện nay xã Bằng Phúc có hơn 300 ha chè Shan tuyết đang cho thu hoạch, sản lượng mỗi năm ước đạt khoảng 15 tấn chè khô. Có thể nói việc sản xuất chè theo tiêu chuẩn VietGAP đã góp phần thay đổi rõ rệt nhận thức của người trồng chè tại xã Bằng Phúc, mang lại những hiệu quả tích cực, sản lượng, chất lượng chè được nâng lên đáng kể. Cùng với đó thu nhập của người dân cũng được cải thiện. Tiếp tục phát huy tiềm năng thế mạnh của cây chè, trong thời gian tới xã Bằng Phúc sẽ tập trung triển khai mở rộng diện tích sản xuất chè theo tiêu chuẩn VietGAP tạo ra vùng sản xuất chè an toàn gắn với việc hỗ trợ, nâng cao năng lực thị trường cho người sản xuất, nâng cao vai trò liên kết các doanh nghiệp, tổ hợp tác với nông dân trong sản xuất nguyên liệu góp phần đưa hương vị đặc trưng của chè Bằng Phúc đến với đông đảo người tiêu dùng trong và ngoài nước.

Nỗ lực xây dựng nhãn hiệu tập thể cho sản phẩm chè Shan tuyết Bằng Phúc đã được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cấp giấy chứng nhận nhãn hiệu “Chè Shan Tuyết Bằng Phúc” vào tháng 12/2018, chủ giấy chứng nhận là Hội Nông dân xã Bằng Phúc, các thành viên được phép sử dụng nhãn hiệu tập thể là 45 hộ gia đình tại thôn Nà Hồng và thôn Nà Bay.

Để sản phẩm chè Shan tuyết có thị trường tiêu thụ ổn định, sau khi dự án kết thúc, Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc vẫn tiếp tục hỗ trợ về kỹ thuật chế biến các sản phẩm, giới thiệu các doanh nghiệp tiêu thụ sản phẩm; hỗ trợ Hợp tác xã Hồng Hà mở rộng sản xuất chế biến, tập trung thu mua nguyên liệu đẩy mạnh thương mại hóa; đối với 45 thành viên sở hữu nhãn hiệu tập thể và bà con trồng chè Shan tuyết của xã cần tuân thủ chặt chẽ các kỹ thuật sản xuất chè theo tiêu chuẩn VietGAP và theo hướng hữu cơ để xã Bằng Phúc giữ vững và phát huy nhãn hiệu tập thể “Chè Shan tuyết Bằng Phúc”.

Nguồn: VITIC tổng hợp